Εκφοβισμός: Στηρίζω σωστά το παιδί μου

Ο ενδοσχολικός εκφοβισμός, γνωστός και ως bullying, ενδημεί σε κάποιον βαθμό σε όλα τα σχολεία. Συμβαίνει τις περισσότερες φορές συγκαλυμμένα και συνήθως, για ευνόητους λόγους, μακριά από ενήλικες. Αν και ορισμένα παιδιά είναι πιο ευάλωτα στο bullying λόγω του ότι διαφέρουν, οποιοδήποτε παιδί μπορεί να στοχοποιηθεί.

Τι είναι το bullying?
Η ενδοσχολική βία, γνωστή αλλιώς και ως bullying, αφορά στη σωματική, λεκτική ή μη-λεκτική βία που έχει πάντα ψυχολογικό αντίκτυπο και που εκδηλώνεται συστηματικά σε βάρος ενός ατόμου ή μιας ομάδας. Αφορά επίσης οποιαδήποτε κακοπροαίρετη διαδικτυακή ανάρτηση η οποία, ακόμα κι αν είναι μεμονωμένη, βιώνεται τραυματικά από το άτομο που στοχοποιείται.

Ο εκφοβισμός μπορεί να είναι ήπιας ή μεγάλης έντασης, αν και αυτό εξαρτάται άμεσα από το πώς τον βιώνει το ίδιο το παιδί. Σε κάθε περίπτωση, αν δεν υπάρξει κατάλληλη παρέμβαση –κάτι που απαιτεί καταρτισμένους εκπαιδευτικούς–, μπορεί να έχει εξαιρετικά σοβαρό αντίκτυπο στο παιδί, να επηρεάσει μελλοντικά τη ζωή τόσο του ίδιου του παιδιού όσο και όλων αυτών που εμπλέκονται στο περιστατικό, ασχέτως του ρόλου τους.

Γιατί μερικά παιδιά εκφοβίζουν;

• Μερικά παιδιά εκφοβίζουν από ανάγκη να νιώσουν εξουσία και έλεγχο ή για να εκτονώσουν τον θυμό, την εσωτερική αναστάτωση, τον πόνο καθώς και άλλα δυσάρεστα συναισθήματα που βιώνουν.
• Ορισμένα συμμετέχουν στον εκφοβισμό εξαιτίας της ανάγκης που νιώθουν να ταυτιστούν με την υπόλοιπη παρέα και να ενταχθούν σε αυτή, εξαιτίας του φόβου να μη στοχοποιηθούν και τα ίδια.
• Παιδιά που εκφοβίζονται μπορούν να στοχοποιήσουν άλλα παιδιά.

Αντίδοτα στον εκφοβισμό υπάρχουν; Το ενδιαφέρον, τα όρια, η αγάπη, η φροντίδα, η παρουσία, η καθοδήγηση δημιουργούν αίσθηση ασφάλειας. Όταν όλα αυτά τα θετικά συναισθήματα καλλιεργούνται συστηματικά στο σπίτι, στην τάξη ή στο σχολείο, αυξάνουν την αυτοεκτίμηση και επιφέρουν τις αρμονικές κοινωνικές σχέσεις. Τα σχολεία με τα χαμηλότερα ποσοστά εκφοβισμού αποφεύγουν τις μεμονωμένες δράσεις και παρεμβάσεις και εφαρμόζουν εστιασμένες μεθόδους όπως το 3Step Βάγια, που διεξάγονται καθ’ όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς.

Το παιδί που στοχοποιείται:
Το παιδί που υφίσταται βία στο σχολείο έχει ανάγκη την υποστήριξη των ενηλίκων για να αντεπεξέλθει. Νιώθει άγχος, οργή, ντροπή, ανάγκη να εκδικηθεί αλλά και φόβο μην το πουν «καρφί». Η σωστή επικοινωνία μαζί του θα το βοηθήσει να σας εμπιστευτεί, ν’ ανοιχτεί και ν’ ανακτήσει κάπως την κλονισμένη του αυτοπεποίθηση, ώστε να συνεργαστεί με αυτούς που θα το βοηθήσουν.

Πώς θα μιλήσω στο παιδί μου;
Ένα από τα βασικά πράγματα που πρέπει να προσέξετε στην κουβέντα σας είναι να μη βιάζεστε να καταλήξετε κάπου ή να φτάσετε σε λύσεις. Ακούγοντάς το με υπομονή, η διαδικασία της συζήτησής σας θα σας οδηγήσει από μόνη της σ’ ένα σημείο όπου μπορείτε να εξετάσετε τρόπους παρέμβασης.

Να αντιδράτε συγκροτημένα και ήρεμα παρά την αναστάτωση που μπορεί να νιώθετε. Θα βοηθήσει το παιδί να νιώσει σιγουριά βλέποντας πως απέναντί του υπάρχει ένα ώριμο άτομο που έχει τον έλεγχο της κατάστασης. Δίχως να του δώσετε εγγυήσεις για την έκβαση μιας παρέμβασης, διαβεβαιώστε το πως είστε στο πλευρό του.

Προσκαλέστε το να περιγράψει τι συμβαίνει.
Ορισμένες προτροπές ή ερωτήσεις που ενθαρρύνουν το παιδί να περιγράψει τι συμβαίνει είναι οι εξής: «Δώσε μου μια εικόνα…», «Ποιος άλλος είναι εκεί;», «Τι έγινε μετά;», «Πώς και συμβαίνει αυτό;».

Ενδυναμώστε: Επικυρώστε τα συναισθήματα του παιδιού σας λέγοντας πως ο τρόπος που του φέρονται δεν είναι καθόλου σωστός. Πείτε του ότι δεν φταίει και ότι κανένας δεν έχει δικαίωμα να φέρεται έτσι στον άλλο, ό,τι και να έχει συμβεί. Ρωτήστε με ποιους τρόπους έχει προσπαθήσει να βοηθήσει τον εαυτό του και επιβραβεύστε το γιατί έκανε ό,τι καλύτερο μπορούσε. Συγχαρείτε το που σας μίλησε και ευχαριστήστε το για την εμπιστοσύνη που σας δείχνει.

Ενθαρρύνετε το παιδί να ψάξει μαζί σας για λύσεις αντιμετώπισης – είναι σημαντικό να νιώσει μέρος της διαδικασίας. Ρωτήστε: «Τι άλλο θα μπορούσες να κάνεις;», «Τι μπορώ να κάνω εγώ;». Πείτε: «Μπορώ να σου προτείνω κάτι μέχρι να μιλήσω με τη δασκάλα σου;».

Ορισμένες λύσεις άμεσης δράσης μπορεί να είναι: Να αποφεύγει τον κίνδυνο μένοντας σε απόσταση ασφάλειας (στις κερκίδες, κοντά στο γραφείο, κοντά στον εκπαιδευτικό), να κάνει παρέα ή να πάει κοντά σε φιλικά άτομα ή θετικά στοιχεία της τάξης, να μιλήσει, ν’ αφήσει ένα σημείωμα ή μια ζωγραφιά που να δείχνει αυτό που συμβαίνει σε εκπαιδευτικό εμπιστοσύνης, να εφαρμόσει τακτικές από το βιβλίο «Ξέρω να λέω ΟΧΙ», εκδόσεις Πατάκη.

Μοιράστε αρμοδιότητες και θέστε χρονικό πλαίσιο παρέμβασης. Από τις λύσεις που προτάθηκαν συμφωνήστε τι θα κάνει το παιδί και τι θα κάνετε εσείς. Κατόπιν ορίστε μια από τις επόμενες μέρες για να συζητήσετε «Πώς πήγαν τα πράγματα» και ενδεχομένως να κάνετε αλλαγές.

Εφαρμόστε τη μέθοδο 3Step
1. Ακούω. 2. Ερευνώ λύσεις. 3. Πλάνο δράσης. Στοχεύστε στα τρία αυτά στάδια κατά την επικοινωνία σας δίνοντας τον απαραίτητο χρόνο – ίσως και πάνω από μια μέρα, γνωρίζοντας πως τα όρια της κάθε φάσης είναι ρευστά. Ο σεβασμός και η προσεκτική ακρόαση γεγονότων και συναισθημάτων είναι απαραίτητες σε όλη τη διαδικασία.

Προσεγγίστε σωστά το σχολείο. Τις περισσότερες φορές το bullying γίνεται εκεί που δε θα υπάρξει ενήλικη παρέμβαση. Τι να κάνετε:

• Μη θεωρείτε πως ο εκπαιδευτικός πρέπει να γνωρίζει.
• Επιδείξτε σοβαρότητα, συγκρότηση και διάθεση συνεργασίας.
• Περιγράψτε: 1) τι συμβαίνει στο παιδί σας, 2) πώς νιώθει και τι πρακτικό αντίκτυπο έχει η βία επάνω του, και 3) πώς νιώθετε κι εσείς.
• Αναφέρετε ότι θέλετε το σχολείο να είναι ένας χώρος ασφάλειας και ανάπτυξης για το παιδί σας.
• Αν το παιδί σας προκαλεί: α) πείτε ότι θα μιλήσετε μαζί του, β) ζητήστε να σταματήσει άμεσα η βία που υφίσταται, γ) πείτε ότι αυτό δε δίνει στους άλλους το δικαίωμα να το εκφοβίζουν.
• Δώστε χρόνο στον εκπαιδευτικό να διερευνήσει το γεγονός.
• Ζητήστε άμεση επόμενη επικοινωνία προκειμένου να πληροφορηθείτε για τον τρόπο που θα πλαισιωθεί το παιδί σας.
• Κρατήστε σημειώσεις ή ημερολόγιο των εξελίξεων (πότε μιλήσατε σε ποιον).
• Δράστε κλιμακωτά ανεβαίνοντας την ιεραρχία αν δεν υπάρχει αποτέλεσμα.

Χρήσιμες πληροφορίες

• Διαδικτυακή πλατφόρμα για παιδιά και ενήλικες: www.livewithoutbullying.gr για άμεση και καταρτισμένη υποστήριξη.
• Για παιδιά: Λεκτικούς τρόπους αντίστασης στην ενδοσχολική βία θα βρείτε στο βιβλίο «Ξέρω να λέω ΟΧΙ» εκδόσεις Πατάκη.
• Για ενήλικες: Άμεσους και πρακτικούς τρόπους αντιμετώπισης για εκπαιδευτικούς και γονείς θα βρείτε στο «Σχολικός Εκφοβισμός Bullying» εκδόσεις Πατάκη.
• Σεμινάρια αντιμετώπισης εκφοβισμού:
• Για εκπαιδευτικούς: 3Step-Βάγια.
• Για γονείς: 3Step-Bullying.
• Συμβουλευτική γονέων/εκπαιδευτικών για θέματα εκφοβισμού: Χριστίνα Ρασιδάκη, τηλ. 6937475161.